شرح کتاب «منیه المرید»

174 جلسه ی درسی در شرح کتاب منیة المرید، تالیف شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جُبَعی، معروف به شهید ثانی
حجت‌الاسلام شیخ عبدالحسین بندانی نیشابوری
آغاز شنیدن فایل های شرح کتاب منیه المرید: سحر 14 رمضان المبارک 1441 - 1399/2/19
پایان شنیدن:

در باره ی این کتاب آمده: مُنْیةُ المُرید فی أدَبِ المُفیدِ وَ المُسْتَفید کتابی است در حوزه ی اخلاق اسلامی و به زبان عربی، اثر شهید ثانی (شهادت ۹۶۶ق) در موضوع آداب متقابل شاگرد و استاد و آداب تعلیم و تعلم در اسلام. این اثر منبع بسیاری از آثار پس از خود در این موضوع بوده و به جهت اهمیت و شهرت آن دارای نسخه‌های فراوان، ترجمه، تلخیص و شروح متعددی است. این رساله ی موجز، از قدیم در کانون توجه طلاب علوم دینی شیعه قرار داشته است.
زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی معروف به شهید ثانی از نوادگان علامه ی حلی و از علما و فقهای نامدار شیعه در قرن دهم هجری قمری است. از او تألیفات بسیاری بر جای مانده که کتاب «الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه» معروف‌ترین آنها در فقه جعفری است. او در سال ۹۶۶ق به دست پیروان مکتب خلفا به قتل رسید و به شهیدثانی شهرت یافت.
شهید ثانی، تألیف این رساله ی کوچک را در روز پنج‌شنبه بیستم ماه ربیع الاول سال ۹۵۴ق یعنی یازده سال پیش از شهادتش و در سن چهل و پنج سالگی به پایان رسانده است؛ ترتیب کتاب به این شکل است:
مقدمه، پیرامون فضیلت علم.
باب اول، در آداب معلم و متعلم.
باب دوم، در آداب فتوا و مفتی و مستفتی.
باب سوم، در مناظره، شروط، آداب و آفات آن.
باب چهارم، آداب کتابت و کتاب و متعلقات آن.
خاتمه، در اقسام علوم شرعی و مراتب علم و ترتیب علوم در فراگیری.
تتمه ی کتاب شامل نصایح شهید ثانی برای طلاب علوم دینی.

مرحوم میرزای شیرازی در تقریظی بر چاپ اول کتاب می‌نویسد: چقدر شایسته است که اهل علم، مواظبت نمایند به مطالعه این کتاب شریف و متأدب شوند به آداب مزبوره در آن. مرحوم سید محسن امین می‌گوید: منیة المرید شامل آداب و دستورها و فواید زیادی است و کسانی که به آن عمل کنند تهذیب کننده خوبی برای اعمالشان خواهد بود. ابن العودی از شاگردان خاص و ملازم شهید ثانی درباره منیة المرید می‌نویسد: کتابی است مشتمل بر مطالب مهم و فوائد سودمندِ بسیار که خواننده را به منتهای رغبت و شوق به چنگ آوردن فضائل و دوری گزیدن از رذائل می‌رساند و او را به آراسته شدن به خلق و خوی خوبان و عالمان بزرگ وا می‌دارد.
علی اصغر حکمت در بیان ارج‌گذاری کتاب می‌گوید: کسانی که فریفته ی ظواهر تمدن اروپا شده‌اند ... شاید از علوم و فنون شرعی و اسلامی که بزرگان ما در طول قرون متوالیه در آن تتبع و استقصاء کرده و بحث و مطالعه فرموده و کتاب‌ها به یادگار گذاشته‌اند، غافل بمانند؛ لیکن بر خلاف آن‌ها، طالبین علم و معرفت در اصقاع فرهنگستان ممالک شرقی را مانند ویرانه ای مملو از گنج‌ها نهفته دانش و دفینه‌های فنون می‌دانند و با شوق بی‌پایان و تحمل انواع صدمات و شداید یا به مسافرت یا به تجسس در کتابخانه‌ها، فضایل مخزونه ی شرق را از کنج اختفاء بیرون آورده با ترجمه و با حاشیه‌های مشروح طبع و انتشار می‌دهند. از آن جمله وقتی یکی از فضلاء خارجه با بنده ی نگارنده از کتاب منیه المرید سخن گفت در بنده تأثیر نمود. نسخه‌ای از آن را به دست آوردم و مطالعه نمودم و آن را گنجینه مشحون از جواهر کلم و معارف و مملو از لآلی آداب و فضایل دیدم ... مخصوصاً از نقطه نظر تاریخ تربیت دارای مقامی رفیع می‌باشد، و نیز از لحاظ ادبی و اخلاقی. جا دارد که آن کتاب شریف را مطالعه نمایند.

حال به برخی مطالب که در حین شنیدن شرح این کتاب لازم به ثبت دانستم، اشاره می کنم:
1. کسب علم فرد را در دنیا و آخرت دارای عزت و بهره مندی می سازد.
2. شاید یکی از حکمت های افضلیت «مداد العلما» بر «دماء الشهدا» این باشد که همین نشر علم و تعلیم علم باشد که افراد را به ایثارگری در راه خدا ترغیب می کند و آن ها را به فضل شهادت خالصانه می رساند.

3. متعلّم باید اگر لازم باشد، سالی را به دنبال فرد مناسبی بگردد تا شاگردی اش کند، نفس استاد در تربیت نفوس مؤثر است.
4. در طلب علم بازنشستگی معنی ندارد!

5. برای بدست آوردن بخشی از آن علوم و معارف الهی باید به این آداب که ذکر می شود مقید شد!
6. طالب علوم اهل بیت علیهم السلام دیگر منتصب به ایشان شده و حالا باید آداب متعددی را رعایت کنند!

7. کسی که در کسب علم نیتی غیر از رضای خدا داشته باشد دچار قساوت قلب می شود.
8. کسی که خدا ترس باشد خود را نسبت به مشکلات مردم و نیازهای اعتقادی ایشان مسؤول می داند.

9. (فایل 4) علت این که برخی با توجه به وقتی که می گذارند، بهره ی لازم را نمی برند علتش آن است که از راهش نرفته اند!
10. (فایل 5) اهمیت و توضیح پیرامون خشیت علما و آیات مؤید آن.

11. فایل 6 و 7، به شرح روایاتی از وجود مقدس خاتم الانبیا صلی الله علیه و آله و سلم در موضوع علم پرداخته شده است.
12. (فایل 14) بحث بسیار نیکویی در باره ی جایگاه عالم.

13. (فایل 16) آثار بی ادبی نسبت به علم و عالم و متعلم و استخفاف نسبت به اهل علم.
14. ارزش نشستن در کنار کسی که علم قابل اعتماد دینی دارد! ...

15.